9 Mart 1924 yaşanan anayasa tartışmalarında özellikle "Cumhurbaşkanının seçimleri yenileme yetkisinin reddedilmesi " anlamında oldukça önemli. 1924`te meclis tarafından reddedilen cumhurbaşkanının seçimleri yenilenmesi reddedilmesi bugün halkoyu ile kabul ettirilmeye çalışılıyor.
Yani bugün bize kabul ettirilmeye çalışılan anayasa yürütmenin meclis dışına çıkması, seçimleri cumhurbaşkanının tek başına yenileme kararı alması, meclisin yürütme üzeninde denetleme görevinin ortadan kalkması açısından da 1924 Anayasının gerisindedir.
İstanbul Üniversitesi İletişim fakültesi ders notlarından 1924 anayasası tartışması özeti.:
"Kanun-ı Esasi Encümeni tarafından sunulan yeni anayasa teklifi 9 Mart 1924’den itibaren TBMM’de görüşülmeye başlanmıştır. Bu teklifte Milli Mücadele esnasında oluşan kuvvetler birliği esasını yerine, daha güçlü bir yürütme organının oluşturması hedeflenmişti. Nitekim cumhurbaşkanına seçimi yenileme, kanunları veto etme hakkı, başkomutanlık yetkisi verilmişti.
Meclisin üstünlüğünün zedelendiğini düşünen milletvekilleri, encümenin teklifini sert bir şekilde eleştirmişlerdir. Özellikle cumhurbaşkanına seçimleri yenilenme/meclisi feshetme yetkisi veren 25. maddeye karşı yapılan direnç fazlaydı, anayasa tartışmalarının odak noktasını oluşturmuştur.
Seçimi yenileme hakkının meclisin elinden alınamayacağının, başka bir kuruma verilemeyeceğinin altını çizen muhaliflerin endişesi meclisin yürütmenin baskısı altında kalmasıydı. Muhalif milletvekilleri ya yürütmenin gücünün artırılması yönündeki maddelere onay vermemişlerdir ya da ikinci bir meclisin kurulmasıyla birlikte cumhurbaşkanının bu yetkileri tek başına kullanmasının önünü almak istemişlerdir. Ancak ne encümenin seçimi yenileme hakkını yürütmeye vermesine ne de bir ikinci meclisin açılmasına dair teklifler taraftar bulmuştur.
Bu teklifler halk egemenliği noktasında geri adım olarak görülmüştür. Doğrudan millet egemenliğini, meclisin hakimiyetini öne çıkaranlar taraftar toplamışlar, 25. madde reddedilmiştir.
1924 Anayasası
1924 Anayasası’nın önemli birkaç maddesi aşağıdaki gibidir:
Madde 1- Türkiye Devleti bir Cumhuriyettir
Madde 2- Türkiye Devletinin dini, dini İslam’dır, resmi dili Türkçedir, makarrı Ankara şehridir.
Madde 3- Hakimiyet, bilakaydüşart milletindir.
Madde 7- Meclis, icra salahiyetini kendi tarafından müntahap Reisicumhur ve onun tayin edeceği bir İcra Vekilleri Heyeti marifetiyle istimal eder.
Madde 69- Türkler kanun nazarında müsavi ve bilaistisna kanuna riayetle mükelleftirler. Her türü zümre, sınıf, aile ve fert imtiyazları mülga ve memnudur.
Madde 83- Hiç kimse kanunen tabi olduğu mahkemeden başka birmahkemeye celp ve sevk olunamaz.
Madde 88- Türkiye ahalisine din ve ırk farkı olmaksızın vatandaşlık itibarıyla Türk ıtlak olunur.
Bu anayasa meclisin üstünlüğü ilkesini ve kuvvetler birliği sistemini sürdürmekle birlikte meclisin içinden çıkacak bir heyeti yürütme işleviyle görevlendirmiştir.
Takım | O | G | M | B | A | Y | P | AV | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | Galatasaray | 30 | 22 | 4 | 4 | 68 | 26 | 70 | +42 |
2 | Fenerbahçe | 30 | 21 | 5 | 4 | 75 | 37 | 67 | +38 |
3 | Beşiktaş | 31 | 19 | 4 | 8 | 60 | 29 | 65 | +31 |
4 | Adana Demirspor | 30 | 16 | 5 | 9 | 62 | 33 | 57 | +29 |
5 | Başakşehir FK | 30 | 15 | 9 | 6 | 44 | 32 | 51 | +12 |
6 | Kayserispor | 31 | 15 | 13 | 3 | 52 | 51 | 48 | +1 |
7 | Konyaspor | 31 | 11 | 8 | 12 | 40 | 34 | 45 | +6 |
8 | Trabzonspor | 30 | 13 | 11 | 6 | 47 | 44 | 45 | +3 |
9 | Fatih Karagümrük | 30 | 10 | 9 | 11 | 63 | 55 | 41 | +8 |
10 | Alanyaspor | 31 | 10 | 13 | 8 | 46 | 55 | 38 | -9 |
11 | Sivasspor | 31 | 10 | 14 | 7 | 42 | 45 | 37 | -3 |
12 | Antalyaspor | 30 | 10 | 14 | 6 | 41 | 47 | 36 | -6 |
13 | MKE Ankaragücü | 30 | 10 | 15 | 5 | 37 | 43 | 35 | -6 |
14 | Kasımpaşa | 31 | 9 | 15 | 7 | 37 | 51 | 34 | -14 |
15 | İstanbulspor | 30 | 9 | 16 | 5 | 37 | 58 | 32 | -21 |
16 | Giresunspor | 30 | 6 | 15 | 9 | 30 | 55 | 27 | -25 |
17 | Gaziantep FK | 30 | 6 | 17 | 7 | 31 | 54 | 25 | -23 |
18 | Ümraniyespor | 30 | 5 | 17 | 8 | 38 | 55 | 23 | -17 |
19 | Hatayspor | 30 | 6 | 19 | 5 | 19 | 65 | 23 | -46 |
Takım | O | G | M | B | A | Y | P | AV | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | Samsunspor | 33 | 21 | 3 | 9 | 64 | 25 | 72 | +39 |
2 | Çaykur Rizespor | 33 | 17 | 4 | 12 | 57 | 30 | 63 | +27 |
3 | Pendikspor | 33 | 17 | 6 | 10 | 56 | 31 | 61 | +25 |
4 | Sakaryaspor | 34 | 19 | 13 | 2 | 55 | 43 | 59 | +12 |
5 | Eyüpspor | 34 | 17 | 9 | 8 | 38 | 27 | 59 | +11 |
6 | Göztepe | 33 | 17 | 9 | 6 | 40 | 23 | 56 | +17 |
7 | Bodrumspor | 33 | 16 | 10 | 7 | 52 | 33 | 55 | +19 |
8 | Manisa FK | 33 | 14 | 9 | 10 | 49 | 40 | 52 | +9 |
9 | Bandırmaspor | 33 | 14 | 10 | 9 | 51 | 54 | 51 | -3 |
10 | Keçiörengücü | 33 | 14 | 11 | 8 | 52 | 45 | 50 | +7 |
11 | Boluspor | 33 | 13 | 10 | 10 | 41 | 42 | 49 | -1 |
12 | Tuzlaspor | 33 | 11 | 17 | 5 | 38 | 43 | 38 | -5 |
13 | Altay | 34 | 9 | 14 | 11 | 39 | 44 | 34 | -5 |
14 | Altınordu | 33 | 9 | 17 | 7 | 41 | 55 | 34 | -14 |
15 | Erzurumspor FK | 33 | 9 | 15 | 9 | 40 | 47 | 33 | -7 |
16 | Gençlerbirliği | 33 | 8 | 18 | 7 | 42 | 53 | 31 | -11 |
17 | Adanaspor | 33 | 6 | 20 | 7 | 32 | 67 | 25 | -35 |
18 | Denizlispor | 33 | 5 | 23 | 5 | 29 | 64 | 17 | -35 |
19 | Yeni Malatyaspor | 33 | 4 | 22 | 7 | 22 | 72 | 16 | -50 |
Takım | O | G | M | B | A | Y | P | AV | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | Kocaelispor | 35 | 23 | 3 | 9 | 68 | 26 | 78 | +42 |
2 | Bucaspor 1928 | 35 | 21 | 5 | 9 | 56 | 20 | 72 | +36 |
3 | İskenderunspor A.Ş. | 35 | 21 | 6 | 8 | 54 | 26 | 71 | +28 |
4 | 1461 Trabzon FK | 35 | 20 | 7 | 8 | 52 | 26 | 68 | +26 |
5 | Van Spor FK | 35 | 19 | 5 | 11 | 48 | 25 | 68 | +23 |
6 | Ankara Demirspor | 35 | 19 | 7 | 9 | 62 | 30 | 66 | +32 |
7 | Karacabey Belediye Spor | 35 | 16 | 8 | 11 | 47 | 31 | 59 | +16 |
8 | Kırşehir FSK | 35 | 12 | 11 | 12 | 45 | 42 | 48 | +3 |
9 | Zonguldak Kömürspor | 35 | 14 | 15 | 6 | 38 | 45 | 48 | -7 |
10 | Serik Belediyespor | 35 | 13 | 11 | 11 | 51 | 40 | 47 | +11 |
11 | Fethiyespor | 35 | 13 | 15 | 7 | 51 | 48 | 46 | +3 |
12 | Kırklarelispor | 35 | 10 | 10 | 15 | 34 | 28 | 45 | +6 |
13 | Kastamonuspor | 35 | 10 | 16 | 9 | 36 | 42 | 39 | -6 |
14 | Sarıyer | 35 | 9 | 14 | 12 | 42 | 51 | 39 | -9 |
15 | Etimesgut Belediyespor | 35 | 9 | 14 | 12 | 37 | 46 | 39 | -9 |
16 | Uşak Spor | 35 | 8 | 19 | 8 | 34 | 56 | 32 | -22 |
17 | Adıyaman FK | 34 | 5 | 21 | 8 | 22 | 61 | 23 | -39 |
18 | Balıkesirspor | 35 | 5 | 21 | 9 | 26 | 65 | 21 | -39 |
19 | Pazarspor | 35 | 3 | 21 | 11 | 25 | 68 | 20 | -43 |
20 | Diyarbekir Spor | 34 | 2 | 23 | 9 | 18 | 70 | 15 | -52 |
Takım | O | G | M | B | A | Y | P | AV | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | Yeni Mersin İY | 31 | 17 | 4 | 10 | 43 | 20 | 61 | +23 |
2 | Belediye Kütahyaspor | 31 | 16 | 4 | 11 | 46 | 30 | 59 | +16 |
3 | 52 Orduspor FK | 31 | 17 | 7 | 7 | 51 | 29 | 58 | +22 |
4 | Belediye Derincespor | 31 | 15 | 4 | 12 | 38 | 24 | 57 | +14 |
5 | Karaköprü Belediyespor | 31 | 15 | 8 | 8 | 42 | 26 | 53 | +16 |
6 | Nevşehir Belediyespor | 31 | 14 | 8 | 9 | 46 | 37 | 51 | +9 |
7 | Karşıyaka | 31 | 13 | 9 | 9 | 37 | 26 | 48 | +11 |
8 | Amasyaspor Futbol Kulübü | 31 | 10 | 11 | 10 | 30 | 34 | 40 | -4 |
9 | Çatalcaspor | 31 | 10 | 12 | 9 | 35 | 36 | 39 | -1 |
10 | Elazığspor | 31 | 11 | 14 | 6 | 37 | 44 | 39 | -7 |
11 | Hacettepe 1945 | 31 | 9 | 14 | 8 | 39 | 43 | 35 | -4 |
12 | Ağrı 1970 Spor | 31 | 8 | 12 | 11 | 22 | 34 | 35 | -12 |
13 | 1954 Kelkit Bld.Spor | 31 | 7 | 11 | 13 | 24 | 30 | 34 | -6 |
14 | 1922 Konyaspor | 31 | 8 | 15 | 8 | 33 | 46 | 32 | -13 |
15 | Edirnespor | 31 | 9 | 18 | 4 | 28 | 41 | 31 | -13 |
16 | Yomraspor | 31 | 6 | 13 | 12 | 28 | 34 | 30 | -6 |
17 | Şile Yıldızspor | 31 | 5 | 15 | 11 | 27 | 47 | 26 | -20 |
18 | Eskişehirspor | 31 | 6 | 17 | 8 | 34 | 59 | 26 | -25 |
Tarih | Ev Sahibi | Sonuç | Konuk Takım |
---|---|---|---|
06/05/2023 | Adana Demirspor | vs | Alanyaspor |
06/05/2023 | Antalyaspor | vs | Beşiktaş |
07/05/2023 | Ümraniyespor | vs | Sivasspor |
07/05/2023 | Konyaspor | vs | Kayserispor |
07/05/2023 | Giresunspor | vs | Fenerbahçe |
08/05/2023 | Galatasaray | vs | Başakşehir FK |
08/05/2023 | Trabzonspor | vs | MKE Ankaragücü |
16/05/2023 | Sivasspor | vs | Kasımpaşa |
16/05/2023 | Alanyaspor | vs | Konyaspor |
Tarih | Ev Sahibi | Sonuç | Konuk Takım |
---|---|---|---|
07/05/2023 | Altay | vs | Denizlispor |
07/05/2023 | Bandırmaspor | vs | Boluspor |
07/05/2023 | Bodrumspor | vs | Altınordu |
07/05/2023 | Çaykur Rizespor | vs | Tuzlaspor |
07/05/2023 | Erzurumspor FK | vs | Gençlerbirliği |
07/05/2023 | Manisa FK | vs | Göztepe |
07/05/2023 | Sakaryaspor | vs | Pendikspor |
16/05/2023 | Altınordu | vs | Erzurumspor FK |
16/05/2023 | Boluspor | vs | Eyüpspor |
Tarih | Ev Sahibi | Sonuç | Konuk Takım |
---|---|---|---|
07/05/2023 | Etimesgut Belediyespor | vs | Kocaelispor |
07/05/2023 | İskenderunspor A.Ş. | vs | Sarıyer |
07/05/2023 | Karacabey Belediye Spor | vs | Kırşehir Futbol Spor Kulübü |
07/05/2023 | Kastamonuspor | vs | Ankara Demirspor |
07/05/2023 | Kırklarelispor | vs | Fethiyespor |
07/05/2023 | Van Spor FK | vs | Bucaspor 1928 |
07/05/2023 | Zonguldak Kömürspor | vs | Uşak Spor |
07/05/2023 | 1461 Trabzon FK | vs | Pazarspor |
16/05/2023 | Balıkesirspor | vs | Zonguldak Kömürspor |
16/05/2023 | Bucaspor 1928 | vs | İskenderunspor A.Ş. |
Tarih | Ev Sahibi | Sonuç | Konuk Takım |
---|---|---|---|
07/05/2023 | Amasyaspor Futbol Kulübü | vs | Ağrı 1970 Spor |
07/05/2023 | Belediye Derincespor | vs | Şile Yıldızspor |
07/05/2023 | Belediye Kütahyaspor | vs | Eskişehirspor |
07/05/2023 | Çatalcaspor | vs | Yomraspor |
07/05/2023 | Edirnespor | vs | 1922 Konyaspor |
07/05/2023 | Elazığspor | vs | Karaköprü Belediyespor |
07/05/2023 | Nevşehir Belediyespor | vs | Hacettepe 1945 |
07/05/2023 | Yeni Mersin İdman Yurdu | vs | Karşıyaka |
07/05/2023 | 52 Orduspor FK | vs | 1954 Kelkit Bld.Spor |
07/05/2023 | Nevşehir Belediyespor - Hacettepe 1945 | Hacettepe 1945 ligde deplasmandaki son 6 maçında hiç kazanamadı | Nevşehir Belediyespor yenilmez |
07/05/2023 | Çatalcaspor - Yomraspor | Yomraspor ligdeki son 8 maçında hiç kaybetmedi | Yomraspor yenilmez |